Yeni Başlayanlar İçin: Araç Motor Çeşitleri ve Özellikleri

1800’lü yılların sonunda ilk otomobil prototipleri, sonrasında da ilk binek otomobiller üretilmeye başlandı. Mercedes, Toyota, Honda ve Audi gibi birçok marka tarafından hızlı bir şekilde araç motorları geliştirildi. Günümüze kadar motorlar, sürekli güncellendi ve yeni teknolojilerle buluştu. Bugün itibarıyla çok sayıda farklı motor çeşidi bulunuyor. 

Motor teknolojileri ile ilgilenenler için genel hatlarıyla motor çeşitlerini ele aldık.

Motor Çeşitleri Nelerdir?

Motor türleri; tasarım şekline, kullandığı yakıt tipine ve silindir sayısı gibi değişkenlere göre farklılaşıyor. Öne çıkan motor çeşitleri ve ayrıma sebep olan farklılıklar şöyle sıralanıyor:

Yakıtın Yakıldığı Yere Motor Çeşitleri 

Benzinli ve dizel gibi motor çeşitleri günümüzde en çok kullanılan motorlardır. Fosil yakıtlı olarak bilinen bu tür motorlar, yakıtın yanması ile elde edilen enerjiden faydalanarak aracın hareket etmesini sağlıyor. 

Yakıtın yandığı yere göre ise motorlar, içten yanmalı ve dıştan yanmalı olarak ayrılıyor. 

İçten Yanmalı Motor ve Dıştan Yanmalı Motor Nedir?

İçten yanmalı motorlar, yakıtın motor içerisinde yakıldığı motor tipidir. Basınç veya buji gibi tutuşturucular vasıtasıyla yakıtın yanması sağlanıyor. Motor ortaya çıkan enerjiyi, hareket enerjisine çevirip aracı hareket ettiriyor. 

Dıştan yanmalı motor tipinde ise yakıt, motorun dışında yakılıyor. Ortaya çıkan enerji farklı bir akışkan madde ile motora iletiliyor ve akışkanın motoru hareket ettirmesi sağlanıyor. Buharlı makineler gibi genellikle endüstride kullanılan sistemler, dıştan yanmalı motordan faydalanıyor.

İçten Yanmalı Motor ve Dıştan Yanmalı Motor Farkları Nelerdir?

İçten yanmalı motorlar ile dıştan yanmalı motorların en önemli farkı, yakıtın yakıldığı yerdir. Bunun dışında farklar şöyle sıralanıyor: 

• Dıştan yanmalı motorlar genellikle elektrik santrali ve lokomotif gibi oldukça büyük alanlarda kullanılıyor. Çünkü çok büyük yer kaplarlar. İçten yanmalı motorlar ise motosiklet gibi küçük cihazlara bile kolay sığdırılıyor. 

• Dıştan yanmalı motorlarda enerji aktarımı daha fazla. Bu sebeple de daha çok kayıp yaşanıyor. İçten yanmalı motorlar ise daha az aktarıma sahip. Bu sayede de enerji verimlilikleri daha yüksektir. 

Kısacası dıştan yanmalı motorlar, daha çok endüstri gibi alanlarda kullanılıyor. İçten yanmalı motorlar ise otomotiv sektörü gibi kişisel kullanımın geliştiği alanlarda tercih ediliyor. 

Silindir Sayısına Göre Motor Çeşitleri

Arabaların hareket edebilmesi için pistonlar, silindir isimli parçanın içerisinde hareket ediyor. Silindir sayılarına göre de araçların motor çeşidi farklılaşabiliyor. 

• İki silindirli motorlar: Çok düşük hacimli motorlarda genellikle iki silindir tercih ediliyor. 

• Üç silindirli motorlar: Binek otomobillerde yaygın olarak üç silindirli motorlardan yararlanılıyor. Üretebildikleri güç, turbo ile yükseltilebiliyor. 

• Dört silindirli motorlar: Otomobiller arasında en yaygın kullanılan türdür. Silindirler, düz bir sıra halinde birleştiriliyor ve bu nedenle de genellikle dört silindirli motorlar, aynı zamanda sıralı motor olarak adlandırılıyor. 

• Altı silindirli motorlar: Genellikle karşılıklı üç silindirden meydana gelen motorlardır. Yüksek performanslı araçlarda sıkça karşılaşılıyor.

Silindir sayıları arttıkça genellikle motorların hacminde de artış gözlemleniyor. Örneğin 3 silindirli motorlar, 1000 cc civarında motor hacmine sahip oluyor. 6 silindirli motorlardaysa bu değer 2000 cc’ye kadar ulaşıyor. 

Silindirlerin sayısı kadar önemli olan bir diğer ayrım ise silindirlerin sıralanış şeklidir.  

Silindir Sıralanışına Göre Motor Çeşitleri

Silindirler, motor düzeninde harf gibi sembollere benzetilecek şekilde yerleştiriliyor. Örneğin V şekline benzer bir açı ile karşılıklı üçer silindir yerleştirilip motor üretildiğinde bu motor V6 olarak isimlendiriliyor. 

Silindirlerin sıralanışına göre motor çeşitleri şu şekildedir: 

• Sıralı veya düz motorlar: Otomobillerde en yaygın kullanılan silindir dizilimidir. Silindirler yan yana olacak ve aynı düzlemde yer alacak şekilde diziliyor. 

• V tipi motorlar: Silindirler karşılıklı ve V harfine benzer bir formda diziliyor. Pistonlar hareket ederken oluşan titreşim, silindirler karşı karşıya geldiği için birbirini dengeliyor. Bu sayede yüksek süratlere çıkınca sorun yaşanmıyor. 

• Boksör tipi motor: Silindirler karşılıklı olarak yerleştiriliyor. Sırt sırta vermiş iki boksör gibi piston, tam ters istikamette hareket ediyor. Bu nedenle de bu motor tipi, boksör motor olarak anılıyor. 

Silindirler dışında bir diğer konu ise zamanlamasına göre motor çeşitleridir.

Zaman veya Strok Sayısına Göre Motor Çeşitleri

Zaman veya zamanlama motorda en sık karşılaşılan ayrımlardan biridir. Yaygın olarak günümüzde dört zamanlı olarak tabir edilen motorlar kullanılıyor. Ayrıca iki zamanlı olarak bilinen motorlara da sık olmasa bile rastlanabiliyor. 

Motorun aracı hareket ettirebilmek için yaptığı her işlem, 1 zaman olarak değerlendiriliyor. Toplamında da 2 veya 4 sayısına ulaşılıyor. Kısaca açıklamak gerekirse zamanlarına göre motorlar şöyle sıralanıyor: 

• İki zamanlı motor: Motor ilk zamanında veya hareketinde yakıtı emme ve sıkıştırma işlemini gerçekleştiriyor. İkinci harekette ise yanma ve egzoz gazının dışarı atımı gerçekleşiyor. 

• Dört zamanlı motor: İlk harekette yakıt ve hava karışımının motor tarafından emilmesi sağlanıyor. İkinci harekette yakıt ve hava karışımı piston tarafından sıkıştırılıyor. Üçüncü harekette yakıt yanıyor ve ortaya çıkan enerji ile piston hareket ediyor. Son harekette ise egzoz sıkışı sağlanıyor. 

Dört zamanlı motorlar, çok daha düşük bir yakıt tüketimi sunuyor. İki zamanlı motorlardaysa yakıt tüketimi ciddi anlamda artıyor. Bu nedenle de otomobillerde genellikle tercih edilmiyor. 

Zamandan bahsederken değinmemiz gereken bir konu daha bulunuyor: Strok.

Strok Nedir?

İçten yanmalı motorların pistonunun, silindir içerisinde hareket edebildiği en alt nokta ile en üst nokta arasında kalan mesafeye strok adı veriliyor. Dört zamanlı veya iki zamanlı motorlarda piston, tam bir turu tamamladığı süre boyunca strok dahilinde hareket ediyor. 

Yakıt Türüne Göre Motor Çeşitleri

Yakıt türüne göre motorlar, fosil ve elektrikli olarak ikiye ayrılıyor. Benzin, motorin ve LPG seçenekleri ile çalışan araçlar fosil yakıtlı; elektrikle çalışan otomobiller ise elektrikli olarak adlandırılıyor. 

Yakıt Enjeksiyon Şekline Göre Motor Çeşitleri

Fosil yakıtlı araçların, yakıt iletim şekline göre de motor çeşitleri değişiyor. Yakıt iletimine enjeksiyon adı verildiği için motor çeşitleri de bu şekilde anılıyor. Enjeksiyon şekline göre motor çeşitleri şöyle sıralanıyor: 

• Direkt enjeksiyon: FSI kısaltmasıyla da anılan direkt enjeksiyonda, motorun yanma odasına yakıt doğrudan iletiliyor. 

• Turbo kademeli enjeksiyon: TSI şeklinde kısaltılan turbo kademeli enjeksiyon, küçük hacimli motorları çok daha güçlü hale getirmek için kullanılıyor. Turbo, yakıt - hava karışımı ile dışarıya atılan ve enerji açısından zengin olan gazların tekrar kullanılmasını sağlıyor. Bu sayede araç, normalden çok daha yüksek performans sunabiliyor.

• Turbo direkt enjeksiyon: FSI olarak adlandırılan direkt enjeksiyonlu motorların turbo ile beslenmesiyle elde ediliyor. Turbo sayesinde doğrudan motora iletilen yakıt ve hava karışımına atık gazlar ekleniyor. 

• Benzinli direkt enjeksiyon: Yüksek basınca dayanıklı motor bloklarında kullanılıyor. Aracın motor bloğunda basınç, yüksek seviyelere çıkarılıyor ve yakıt - hava karışımı her zaman yanma odasına doğrudan iletiliyor. Böylece motor, benzer hacme sahip motorlardan daha yüksek performans sağlayabiliyor.

Yakıt enjeksiyonu ile ilgili bilinmesi gereken en önemli konu olan turbo aslında egzoz ve motor sisteminde bazı değişiklikler yapılmasına verilen genel bir isim. Araç normal şartlarda yakıt - hava karışımı yandıktan sonra atık gazları egzoz vasıtasıyla dışarıya atıyor. 

Turbo araçlarda ise aslında enerji bakımından zengin olan egzoz gazları, tekrar motora iletiliyor ve yanma işleminin tekrarlanması sağlanıyor. Böylece çok daha yüksek performans sunulabiliyor. 

Turbo Motorların Avantajları Nelerdir?

Turbonun en büyük avantajı çok daha yüksek performans sunabilmesidir. Bunun dışında turbo araçlarda, atık gaz tekrar kullanıldığı için yakıt tüketimi önemli ölçüde düşüyor. Bu sayede de yakıt tüketimi açısından oldukça verimli araçlar üretilebiliyor. 

Turbo Motorların Dezavantajları Nelerdir?

Turbo motorlar, atmosferik olarak tabir edilen turbosuz motorlara göre çok daha fazla ses çıkarıyor. Bunun dışında araçların turbo mekanizması oldukça karmaşık bir yapıya sahip oluyor ve herhangi bir arızada tamir ya da değişim masrafları daha yüksek oluyor. 

Elektrikli Araç Motorları Nelerdir?

Fosil yakıtlı araçlardan bahsettiğimize göre sırada elektrikli araçlar var. Elektrikli araçlar, elektrik motoru denen özel bir sistemden yararlanarak çalışıyor. Elektrikli motorlar, stator adı verilen sabit ve rotor adı verilen hareketli iki parçadan meydana geliyor. 

Motor elektrik enerjisini bataryadan sağlıyor ve akım motora iletiliyor. Rotor ve stator arasında yer alan kısımda elektrik akımıyla beraber manyetik bir alan oluşuyor. Oluşan manyetik alan ile rotor hareket ediyor ve aracın tekerleklerini döndürüyor. 

Yeni Başlayanlar Hangi Motor Tercih Edilmeli?

Otomobil kullanmaya yeni başlayanlar için düz veya sıralı olarak tabir edilen silindirli motorların tercih edilmesi daha uygun. Çünkü oldukça basit bir çalışma prensipleri bulunuyor. Ayrıca otomatik vitesle de oldukça rahat bir sürüş deneyimi sunuyorlar.